źródło: Flickr.comTo zagadnienie niezmiernie na czasie. W sektorze sprzedaży bezpośredniej i marketingu sieciowego nawet bardzo. Wystarczy przyjrzeć się reakcjom internautów podczas jednej z wielu dyskusji (www.facebook.com). To tematyka w biznesie zarazem mocno kontrowersyjna, gdyż zdania są wielce podzielone nawet wśród samych przedsiębiorców. Czy można budować biznes na terenie Polski a podatki i ubezpieczenie społeczne odprowadzać w innym kraju?
W życiu każdego człowieka są tylko dwie rzeczy pewne na 100%. Takie, które przydarzą mu się bankowo – śmierć i płacenie podatków. Wyjaśnień postanowiliśmy więc poszukać w najbardziej kompetentnej na terenie Polski – jeśli chodzi o ten temat – instytucji, czyli w ministerstwie finansów. Na nasze pytania odpowiada Wiesława Dróżdż, rzecznik prasowy ministra finansów…
Wiesława Dróżdż, rzecznik prasowy ministra finansówNetwork Magazyn: Weźmy pod lupę człowieka, który podpisuje umowę o współpracy z firmą sprzedaży bezpośredniej oferującą Polakom produkty lub usługi. Dzięki temu sam ma znaczne zniżki na osobiste zakupy wyrobów. Jest więc konsumentem, ale chce sobie również zarabiać pieniądze polecając te dobra swoim znajomym i otrzymywać od firmy matki prowizje od zakupów dokonywanych przez swoich klientów. Poleca więc znajomym np. kosmetyki lub suplementy diety, znajomi zaopatrują się w towar za pomocą internetu i człowiek otrzymuje od ich zakupów wynagrodzenie w postaci prowizji. Czy taki człowiek dokonuje procesu sprzedaży? Jak powinien się rozliczać z dochodu (prowizja)? Abstrahując oczywiście od rozwiązań typu umowa o pracę, zlecenie, o dzieło… bo to jest prosta sytuacja bez niedomówień. Ale czy można to robić bez tego typu stosunku pracy i bez działalności gospodarczej (np. wykazując dochód w rocznym zeznaniu podatkowym w rubryce „inne dochody”)? Czy raczej jest tutaj niezbędne zainicjowanie działalności gospodarczej?
Ministerstwo finansów: Czynności wykonywane przez podatnika mogą być uznane dla potrzeb opodatkowania podatkiem dochodowym za działalność gospodarczą, jeżeli spełnione zostaną przesłanki określone w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o PIT”. Zgodnie z art. 5a pkt 6 ww. ustawy ilekroć mowa jest o działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności gospodarczej – oznacza to działalność zarobkową:
a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
b) polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
c) polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych – prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9 tej ustawy. Natomiast zgodnie z art. 5b ust. 1 ustawy o PIT za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
1) odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
2) są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
3) wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Ocena spełniania ww. przesłanek powinna być dokonywana w odniesieniu do każdego indywidualnego przypadku na podstawie całokształtu okoliczności danej sprawy. Należy podkreślić, że działalność wykonywana przez podatnika może zostać uznana dla potrzeb opodatkowania za działalność gospodarczą niezależnie od tego, czy podatnik dokonał rejestracji ww. działalności stosownie do przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.).
W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że dla uznania określonej aktywności za działalność gospodarczą nie ma znaczenia, że podmiot ją wykonujący nie ocenia jej jako działalności gospodarczej, nie nazywa jej tak bądź też oświadcza, że jej nie prowadzi, gdyż o kwalifikacji danej działalności przesądza kryterium obiektywne, tj. ustalenie czy dany podmiot faktycznie prowadzi działalność, która obiektywnie może przynosić dochód (np. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 20 lipca 2015 r., sygn. akt I SA/Bd 472/15).
Network Magazyn: Jak ta sprawa wygląda w przypadku osób niepełnoletnich?
Ministerstwo finansów: Zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania, wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy o PIT, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c tej ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Opodatkowaniu podlegają zatem również dochody osób małoletnich.
Przy kwalifikacji dochodu małoletniego do odpowiedniego źródła przychodów mają zastosowanie te same zasady, które obowiązują osoby pełnoletnie. Różnica między osobami pełnoletnimi i małoletnimi w odniesieniu do opodatkowania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej sprowadza się do innego trybu rozliczenia podatku.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o PIT dochody małoletnich dzieci własnych i przysposobionych, z wyjątkiem dochodów z ich pracy, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, dolicza się do dochodów rodziców, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci.
Network Magazyn: Jak do takiej sytuacji ma się Ustawa o podatku od towarów i usług dział III artykuł 15 i następne, a zwłaszcza: „Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.
Ministerstwo finansów: Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o VAT”, opodatkowaniu tym podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT). W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:
1) Przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2) Zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3) Świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Aby jednak określona czynność podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi być wykonywana przez podatnika działającego w takim charakterze w ramach prowadzonej przez niego samodzielnie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Na podstawie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1 tego artykułu ustawy, nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Należy tu wskazać, że w pkt 8 art. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zostały wymienione przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej niemającej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej – z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 9 tej ustawy.
Sformułowanie w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy w stosunku do osób trzecich za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.
Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 12 stycznia 2009 r., sygn. akt I FPS 3/08: „w swoich orzeczeniach ETS wyznaczył dość wyraźne kryteria interpretacji pojęcia „samodzielna” działalność gospodarcza. Za taką działalność nie będzie mogła zostać uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.”.
Rozstrzygnięcie, czy zakresem działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT jest objęta działalność polegająca na rekomendowaniu przez konsumentów innym konsumentom zakupu określonych dóbr lub usług, z tytułu której uzyskują prowizje od zakupów rekomendowanych produktów na podstawie umowy z przedsiębiorstwem zajmującym się sprzedażą bezpośrednią (w przypadku, gdyby przychody z tej działalności były zaliczane do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, których mowa art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT) wymaga przeanalizowania zawieranych przez nich umów, w tym warunków na jakich odbywa się świadczenie usług, sposobu kalkulacji wynagrodzenia, odpowiedzialności wobec osób trzecich, czyli czynników w istotny sposób określających samodzielność i stopień ryzyka ekonomicznego ponoszonego przez te osoby. Kwestie te mogą różnić się znacząco w każdym indywidualnym przypadku, w związku z tym konieczna jest analiza stanu faktycznego każdej sprawy.
W przypadku, gdyby przychody uzyskiwane z ww. działalności były w świetle przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych zaliczane do przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej, wówczas w świetle przepisów o VAT będziemy mieli do czynienia z wykonywaną samodzielnie działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Tym samym z tytułu świadczenia tych usług podmioty zostałyby uznane za podatników podatku od towarów i usług.
W przypadku uznania, że dana osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT powinna zarejestrować się jako podatnik VAT, o ile nie skorzysta ze zwolnienia tzw. podmiotowego do limitu obrotów w wysokości 150 tys. zł (art. 113 ustawy o VAT).
Network Magazyn: Teraz przeanalizujmy nieco inny przykład. Człowiek podpisuje umowę o współpracy z firmą sprzedaży bezpośredniej oferującą Polakom produkty lub usługi. Sprzedaje je swoim znajomym i otrzymuje od tych zakupów prowizję. Aby rozliczać się z dochodu i płacić ZUS inicjuje działalność gospodarczą w Wielkiej Brytanii, Irlandii lub na Cyprze i tam płaci podatki oraz ubezpieczenie społeczne. Ale biznes buduje przecież na terenie Polski. Na Wyspy wyjeżdża sporadycznie lub nawet w ogóle. Czy to jest zgodne z prawem?
Ministerstwo finansów: Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o PIT osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Stosownie do art. 3 ust. 1a ww. ustawy, za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
1) Posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) Przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Aby uznać osobę fizyczną za podlegającą nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce wystarczy spełnienie jednej z ww. przesłanek. Jeżeli zatem osoba fizyczna przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym, zobowiązana jest do zapłacenia w Polsce podatku dochodowego od całości uzyskanych przychodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Nie zmienia tego fakt zarejestrowania działalności gospodarczej w innym państwie.
Przepisy ustawy o PIT stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (art. 4a ww. ustawy).
Na gruncie zawieranych przez RP umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zyski przedsiębiorstwa umawiającego się państwa podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie chyba, że przedsiębiorstwo prowadzi w drugim państwie działalność poprzez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność w ten sposób, to zyski przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane w tym drugim państwie, jednak tylko w takiej mierze, w jakiej można je przypisać temu zakładowi.
W sprzedaży od stycznia 2016Zyski uzyskane przez podatnika będącego polskim rezydentem podatkowym z tytułu działalności prowadzonej na terytorium drugiego państwa (np. w Wielkiej Brytanii, Irlandii lub na Cyprze) za pośrednictwem „zakładu” mogą zatem podlegać opodatkowaniu w obu państwach. W tej sytuacji w Polsce zastosowanie znajdzie metoda unikania podwójnego opodatkowania określona w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej z tym państwem. W przypadku prowadzenia działalności na terytorium drugiego państwa bez pośrednictwa „zakładu” zyski te będą podlegać opodatkowaniu tylko w Polsce. Zgodnie z ogólną definicją zawartą w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania, „zakład” to stała placówka, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa.
Network Magazyn: I analogiczna sytuacja, ale w tym przypadku współpracownik dużej firmy sprzedaży bezpośredniej jest w Wielkiej Brytanii zatrudniony na etacie lub jest współwłaścicielem/prezesem tamtejszej spółki z o.o. ewentualnie spółki akcyjnej a ponadto w Polsce ma działalność gospodarczą. Gdzie wtedy taki Polak płaci podatki i ubezpieczenie społeczne? Czy może płacić na Wyspach?
Ministerstwo finansów: W przypadku uzyskiwania dochodów z pracy decydujące znaczenie będzie miał przede wszystkim fakt czy praca ta jest wykonywana na terytorium Wielkiej Brytanii. W myśl art. 14 ust. 1 konwencji z dnia 20 lipca 2015 r. między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych, zwanej dalej „umową”, pensje, płace i inne podobne wynagrodzenia, które osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie otrzymuje za pracę najemną, podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie chyba, że praca wykonywana jest w drugim umawiającym się państwie. Jeżeli praca jest tam wykonywana, to otrzymywane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim państwie.
Jednakże, zgodnie z art. 14 ust. 2 umowy, wynagrodzenie, jakie osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie otrzymuje za pracę najemną, wykonywaną w drugim umawiającym się państwie, podlega opodatkowaniu tylko w pierwszym wymienionym państwie, jeżeli:
a) odbiorca przebywa w drugim państwie przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w okresie dwunastu miesięcy rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku podatkowym, i
b) wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim państwie, i
c) wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład, który pracodawca posiada w drugim państwie.
Natomiast na mocy art. 15 umowy wynagrodzenia dyrektorów i inne podobne wypłaty, które osoba mająca miejsce zamieszkania w jednym umawiającym się państwie otrzymuje z tytułu członkostwa w radzie dyrektorów lub w radzie nadzorczej spółki mającej siedzibę w drugim umawiającym się państwie, mogą być opodatkowane w tym drugim państwie.
Biorąc pod uwagę treść przytoczonych przepisów należy stwierdzić, że nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na zadane pytanie, albowiem wskazanie miejsca opodatkowania w konkretnej sprawie każdorazowo będzie zależało od okoliczności faktycznych sprawy.
Ciąg dalszy z pewnością nastąpi…